Zazwyczaj rodzicom/opiekunom dużo łatwiej przychodzi dostrzeganie błędów i potknięć niż sukcesów i tych zachowań swoich dzieci, na których im zależy, i które chcieliby, aby zdarzały się częściej. Niektórzy niestety nadal kierują się przekonaniem, że chwalenie dziecka może je rozpuścić czy zepsuć. Tymczasem docenianie postaw i zachowań dzieci przez ważne dla nich osoby bardzo mocno wpływa na ich samoocenę, pewność siebie i poczucie sprawczości. Buduje i wzmacnia w nich również motywację do podejmowania działań i stawiania sobie coraz trudniejszych celów.

Dzieci, wychowujące się w rodzinach, w których ich działania i starania są doceniane oraz wzmacniane, dużo lepiej radzą sobie z doświadczanymi trudnościami i stawiają sobie wyższe cele. Wpływa to bardzo pozytywnie na ich samoocenę, która jest z kolei najważniejszym czynnikiem kształtującym zachowanie. Dostrzeganie mocnych stron dziecka, jego umiejętności, zdolności, doświadczeń, cech charakteru itp. jest niezwykle istotne w procesie rozwoju młodego człowieka. 

Zamiast skupiania się na tym, co nie wychodzi, warto wzmacniać te zachowania, które dziecko z powodzeniem wykonuje dobrze i które nas cieszą. Jest to trudne, ponieważ bardzo często zachowania takie traktowane są przez rodziców jako norma – coś, co dziecko powinno przecież robić, więc po co je za to chwalić. Warto jednak być świadomym tego, że komplementowanie jest niesamowitym narzędziem do tego, aby wpływać na zachowania drugiej osoby, jej nastrój i motywację do podejmowania innych działań. Gdy dziecko jest chwalone, zauważa, co jest w nim dobre, dzięki czemu jest bardziej zmotywowane oraz chętne do prezentowania tych zachowań ponownie. Mało tego! Będzie próbowało robić je jeszcze lepiej! Oprócz tego będzie miało więcej odwagi do podejmowania różnego rodzaju wyzwań i pewniejsze tego, że mu się to uda.

Jak komplementować dziecko?

Zamiast używać określeń: “super”, “fantastycznie”, “bardzo ładnie”, “świetnie”

powiedz dziecku, co widzisz lub czujesz → dostarcz dziecku nowej informacji o nim

Skuteczny komplement musi być przede wszystkim szczery i opierać się na tym co widzimy, słyszymy lub czego doświadczamy. Bardzo często dotyczy on również pewnego kontekstu. Pochwała typu: „To było świetne”, „super sobie poradziłeś” jest mniej skuteczna niż np.:  „Spędziłeś nad tym bardzo dużo czasu! Napracowałeś się. Jestem pod wrażeniem. To się nazywa wytrwałość! Lub „Poświęciłeś temu bardzo dużo czasu! Jestem pod wrażeniem! Skąd masz w sobie aż tyle wytrwałości?!” Dzięki takim komplementom dziecko ma szansę poszerzyć swoją perspektywę i włączać nowe umiejętności w zbiór własnych zasobów i wizji siebie. Warto dostarczać dziecku informacji, których wcześniej nie miało na swój temat, dając mu tym samym nowe spojrzenie na siebie i swoją sprawczość. Sprzyja to rozwijaniu umiejętności, zdolności i różnego rodzaju pozytywnych cech mających ogromne znaczenie w funkcjonowaniu dziecka w jego dorosłym życiu.  

Słuchając o trudach, wysiłkach itp. Możemy stosować komplementowanie również za pomocą gestów czy mimiki. Nie zapominajmy o uśmiechu i zdziwieniu na twarzy lub wydawaniu okrzyków typu: „super!”, „wow!” Ważne jest natomiast aby zachować przy tym autentyczność i naturalność. 

Komplementowanie buduje u dziecka wiarę w siebie oraz zachęca i motywuje je do kolejnych prób. Dużo bardziej działa na dziecko wzmacnianie tego, co dobre niż karcenie czy upominanie za błędy. Takie podejście sprawia, że podejmowany przez młodego człowieka wysiłek wynika przede wszystkim z wewnętrznej potrzeby i chęci odnoszenia sukcesu. Zazwyczaj rodzicom/opiekunom dużo łatwiej przychodzi dostrzeganie błędów i potknięć niż sukcesów i tych zachowań swoich dzieci, na których im zależy, i które chcieliby, aby zdarzały się częściej. Niektórzy niestety nadal kierują się przekonaniem, że chwalenie dziecka może je rozpuścić czy zepsuć. Tymczasem docenianie postaw i zachowań dzieci przez ważne dla nich osoby bardzo mocno wpływa na ich samoocenę, pewność siebie i poczucie sprawczości. Buduje i wzmacnia w nich również motywację do podejmowania działań i stawiania sobie coraz trudniejszych celów.

Komplementowanie nie może być sztucznym chwaleniem. Młodzi ludzie z łatwością wyczuwają brak szczerości, a ta jest bardzo znacząca w relacji. Może również spowodować zwątpienie w wiarygodność słów dorosłego. Podstawową zasadą udzielania pochwał jest opieranie się na faktach, autentyczność i realnie odczuwane zadowolenie. Dobry komplement powinien być: 

– Szczery – dzieci mają nosa i bardzo sprawnie wyczują jakikolwiek fałsz i udawanie ze strony dorosłych. Konieczne jest, aby cenić zachowanie i starania dziecka i dostrzegać to, co jest dla nas ważne.

– Wyjątkowy – powinien dotyczyć wyjątkowych cech, zachowań, zasobów itp. – proste komplementy mogą zniechęcić. Warto doceniać dziecko za jego wyjątkowość, a nie każdą, nawet najmniejszą sytuację.

Dzięki komplementowaniu dzieci stają się bardziej świadome swoich umiejętności i możliwości. Jeśli zależy nam na tym, aby nauczyć dziecko jakiegoś zachowania, najlepszą do tego drogą będzie uważność i dostrzeganie momentów, w których dziecku się to udaje, a następnie skomplementowanie go. Im więcej chwalimy za daną czynność, tym większe prawdopodbieństwo, że zachowanie to się utrwali. 

Pochwała poprzez plotkę

Bardzo skutecznym sposobem chwalenia może być również “pochwała poprzez plotkę”. Polega ona na chwaleniu dziecka, mówiąc o jego osiągnięciach czy zachowaniach do innych osób dorosłych w jego obecności. Mogą to być np. dziadkowie, drugi rodzic, wychowawca, ciocia czy wujek itp. Taki sposób chwalenia sprawia, że dziecko dużo chętniej podejmuje się chwalonych przez nas zachowań w przyszłości. Dzieci są zazwyczaj bardzo ciekawe tego, co się o nich mówi, tak więc dodatkowych zabiegiem może być ściszenie tonu głosu, udawanie, że zależy Ci na tym, aby dziecko nie słyszało, co o nim mówisz. Sposób ten rozbudza ciekawość i sprawia, że dziecko czuje się dumne ze swoich osiągnięć oraz, że rodzice są z niego zadowoleni i że je zauważają. Zamiast pochwalić dziecko za to, że posprzątało po sobie zabawki, możesz opowiedzieć o tym innej osobie dorosłej w jego obecności.

Każde dziecko ma zdolności, umiejętności czy też podejmuje zachowania, za które może być chwalone. Jeśli jako dorosły tego nie widzimy, warto skupić się na zmianie swojej perspektywy, większej uważności lub też porzuceniu własnych schematów. Może to świadczyć o tym, że nasz obraz dziecka jako niesfornego, rozrabiającego czy niezasługującego na pochwały jest mocno utrwalony co jest bardzo kwrzydzące, a także niesie za sobą poważne konsekwencje dla rozwoju dziecka i jego przyszłego życia. 

Bibliografia:

E. Majchrowska, Materiały szkoleniowe: Metoda KIDS’ SKILLS – DAM RADĘ.

A. Faber, E. Mazlish „Jak mówić żeby dzieci nas słuchały, jak słuchać, żeby dzieci do nas mówiły”.